Hoe de grafische keramiek van Jutta Sika de Oostenrijkse volkskunst beïnvloedde

Bij het nadenken over briljante vrouwelijke kunstenaars van de late 19e eeuw, neemt ontwerper Jutta Sika een speciale rol in, met onmiskenbare - en gekoesterde - werken die zijn gaan dienen als essentiële bijdragen aan de folkloristische Oostenrijkse kunst.

Jutta Sika, geboren in september 1877 in Linz, een grote stad in Opper-Oostenrijk, was een belangrijke figuur in de Oostenrijkse designscene van het begin van de 20e eeuw. Haar werk daagde traditioneel huisontwerp uit en weerspiegelt nieuwe culturele tendensen naar creativiteit waar individuele perspectieven konden floreren.

"De kern van de beweging was het optimisme dat belichaamd werd in de toen alomtegenwoordige hedendaagse liberale idealen. De beweging maakte deel uit van een viering van de praktische toepassing van het liberale denken, wat een grotere nadruk op individuele expressie die een bredere maatschappelijke trend weerspiegelde in de richting van individuen als autonoom eenheden,"

Sika bevond zich aan de crux van dit culturele momentum en zocht naar mogelijkheden om de drempel van wat vrouwelijke makers tot nu toe hadden bereikt in de designwereld - en keramiek, meer specifiek.

Hoewel Sika zich toelegde op kostuum- en grafisch ontwerp, was het haar keramiek en glaswerk dat haar werk meer prominente bekendheid bezorgde.

Experimenteren met alledaagse artistieke expressie in alledaagse, functionele items is wat Sika's werk onderscheidt. En hoewel haar nalatenschap wordt gekenmerkt door werk in grafisch ontwerp, mode, kunst en onderwijs, hadden haar keramische vormen een diepere culturele resonantie, met levendige kleuren en geometrische vormen, opvallende patronen en een affiniteit met esthetische harmonie en balans.

Na zijn studie aan de Oostenrijkse Graphische Lehr und Versuchsanstalt (Grafisch Onderwijs- en Onderzoeksinstituut) bij schilder Joseph Eugen Hörwarter, sloeg ze een nieuwe weg in en schreef ze zich in aan de Weense Kunstgewerbeschule (School voor Toegepaste Kunsten in Wenen). Hier kreeg ze de kans om samen te werken met architect en ontwerper Josef Hoffmann en kunstenaar Koloman Moser, en ontmoette gelijkgestemde studenten met wie ze jarenlang zou samenwerken om komen.

Sika was een van de oprichters van de Wiener Kunst im Hause (Weense kunst in huis). Samen creëerde deze groep van vijf vrouwelijke en vijf mannelijke studenten uitstekende huisinterieurs die hen oogstten internationale erkenning en uitnodigingen voor locaties zoals de Parijse tentoonstelling van 1900 en de vijftiende Weense Secession Tentoonstelling. "De tentoonstellingen van Wiener Kunst im Hause werden door critici geprezen om de eenvoudige bruikbaarheid en betaalbaarheid van hun ontwerpen, evenals hun vrouwelijke creativiteit," schrijft Rebecca Houze, historicus van kunst en design.

De vrouwen van de groep werden geroemd om het tonen van een gevoeligheid die inherent is aan traditionele Oostenrijkse kunst, door middel van eenvoudige patronen en kleuren, terwijl ze ook experimenteerden met elegante, moderne trends die ervoor zorgden dat ze een plaats kregen in een verkoopbaar rijk. "De tentoonstellingen van Wiener Kunst im Hause vertegenwoordigden niet alleen de modernste trends in het Oostenrijkse kunstnijverheidsonderwijs, ze waren ook een belangrijk brug naar de commerciële wereld - de wereld van elegant meubilair", schrijft Houze, met de nadruk op "de onmiddellijke lovende kritieken die de vrouwelijke studenten ontvangen."

Binnen het collectief waren de vrouwelijke kunstenaars van Wiener Kunst im Hause grotendeels toegewijd aan textiel- en keramiekkunst, en Sika werd aangetrokken door een verscheidenheid aan keramiekprojecten met levendige kleuren van cirkels en clusters op porselein, een stijl die een iconisch facet van haar werd het werk. Het was vooral haar aandacht voor detail en haar vermogen om te plannen voor de samenhang van het ontwerp dat Sika's werk belichtte tegen haar tijdgenoten. Elke kromming en ronde vorm, evenals het ronde, golvende karakter van de vormen die zich tegen elkaar nestelen, roept een gevoel van zacht genot op. Haar ontwerpen hebben een consistente stijl waardoor ze solidair met elkaar lijken, en haar sets bieden harmonie op zowel functionele als esthetische fronten.

Hoewel Sika's visie uniek was, leenden haar creaties zich ook als kritische bijdragen tussen soortgelijke objecten en ontwerpen van de andere vrouwen en kunstenaars van de groep. Op deze manier zou Sika objecten hebben gemaakt die stilistisch eigenzinnig waren, terwijl ze ook versmolten met het esthetische ethos van de groep. Interessant is dat Wiener Kunst im Hause later omgedoopt werd tot Wiener Werkstätte (Weense werkplaatsen), toen het collectief omsloeg naar Gesamtkunstwerk, vaak vertaald als 'totaalkunstwerk'. Met andere woorden, een systeem waarin alle kunstwerken fungeren als onderdeel van een groter, verenigd ontwerp.

In latere jaren richtte Sika haar aandacht weer op mode, het maken van accessoires en borduurwerk. Naast grafisch ontwerp paste ze haar vaardigheden toe op kerstversieringen, theeverpakkingen en ansichtkaarten - zelfs bloementhema's en een verscheidenheid aan decoratieve ontwerpen. Na verloop van tijd werd Sika een tekenleraar in Wenen en gaf ze les in verschillende onderwijsinstellingen in de stad, waaronder een middelbare school voor meisjes tijdens de Tweede Wereldoorlog. Haar werken zijn opgenomen in verschillende collecties in de Verenigde Staten, waaronder het Museum of Modern Art, het Art Institute of Chicago en het Metropolitan Museum of Art.

Hoewel Sika's werk een integrale aanwinst was voor een generatie innovatieve ontwerpers, is haar werk grotendeels ondergewaardeerd gebleven, vooral op internationaal niveau. Haar ontwerpen hebben echter ongetwijfeld het traject van keramiek, grafische kunst en mode in Oostenrijk en op veel plaatsen over de hele wereld beïnvloed, met bijdragen die echt uniek waren.